Nhìn thấy gì từ dự án đầu tư nhà máy tái chế gần 1 tỷ đô của Syre ở Việt Nam
Bên dưới những tin tích cực, có phần sâu hơn của tảng băng cần được đặt câu hỏi và làm rõ hơn không?
Bối cảnh
Cuối tháng 4/2025, Syre, công ty con của tập đoàn thời trang H&M công bố dự án đầu tư nhà máy tái chế gần 1 tỷ đô tại Việt Nam. Như nhiều trang báo lớn ở Việt Nam đã viết, đây dường như là một tin rất tích cực cho ngành dệt may trong nước, với triển vọng đưa Việt Nam trở thành trung tâm dệt may tuần hoàn toàn cầu và dẫn đầu về chuyển đổi xanh ngành thời trang.
Chưa kể, con số hơn 600 việc làm được tạo mới cho mỗi nhà máy trong quần thể dự án này cũng là một tin mừng cho tỉnh Bình Định nói riêng - nơi đặt khu dự án, và thị trường lao động chất lượng cao ngành dệt may và thời trang trong nước nói chung.
Nhưng liệu có điều gì đó khác đi cùng với sự tích cực này? Có phần sâu hơn của tảng băng cần được đặt câu hỏi và làm rõ hơn không?
Câu hỏi lớn
Theo như công bố của Syre, khối nhà máy dự kiến tạo ra 100,000 - 150,000 tấn hạt nhựa tái chế (rPET chips) chất lượng cao mỗi năm. Điều này có nghĩa rằng, đầu vào có thể lên tới 300,000 - 400,000 tấn vải poly để đáp ứng được sản lượng đầu ra kỳ vọng.
Lí do cần vải poly thay vì chai nhựa PET vì Syre công bố mô hình của họ là textile-to-textile recycling thay vì bottle-to-textile như nhiều mô hình tái chế hiện tại. Bạn có thể thêm về 2 phương pháp tái chế này trong bài bên dưới.
Phân biệt 2 phương pháp tái chế sợi nhựa rPET
Textile-to-textile recycling (T2T) và bottle-to-textile recycling là hai phương pháp tái chế khác biệt về nguồn nguyên liệu đầu vào, mục tiêu vòng đời vật liệu, cũng như ý nghĩa trong mô hình kinh tế tuần hoàn. Cùng SAW tìm hiểu thêm về 2 phương pháp này nhé.
Việc này dẫn đến một câu hỏi lớn: Syre sẽ làm gì để có đủ gần 400 ngàn tấn vải poly phế mỗi năm, tương đương, khoảng 30 ngàn tấn/ tháng để phục vụ sản xuất?
Để dễ hình dung, thì khối lượng này tương đương với một toà nhà văn phòng cao 17 tầng ở Sài Gòn (hãy hình dung quy mô như toà Sunwah chẳng hạn). Và Syre cần số lượng vải poly đầu vào tương đương một toà như vậy, MỖI THÁNG.
Từ góc nhìn của SAW, hiện có 2 nguồn đầu vào tiềm năng: vải thải từ quá trình sản xuất và quần áo thải bỏ từ người dùng cuối. Về nguồn gốc, có 2 nguồn chính: trong nước và nước ngoài. Hãy nhìn câu chuyện trong nước trước.
Nguồn cung trong nước
Theo VnExpress dẫn nguồn từ báo cáo của Hiệp hội dệt may Việt Nam (VITAS), mỗi năm ngành dệt may trong nước phát sinh khoảng 300,000-400,000 tấn vải thải mỗi năm. Nhưng cần lưu ý, đây là con số chung cho các loại vật liệu (cotton, poly, vicose,...). Nên dù giả định có thể thu gom toàn bộ vải thải, điều mà hiện tại chỉ đang thu gom ở mức 10-15%, thì cũng không thể đủ đầu vào cho Syre.
Còn về quần áo thải bỏ từ người dùng cuối thì sao? Dường như đây là nguồn rất tiềm năng khi xét tới con số hơn 100 triệu dân của Việt Nam và 47% tổng dân số dưới 38 tuổi. Nếu giả định trung bình mỗi năm, mỗi người dân bỏ đi khoảng 10kg mỗi năm (con số trung bình của Thuỵ Điển - con số có thể khiêm tốn hơn so với mức tại Việt Nam) thì số rải thải thời trang là xấp xỉ 1 triệu tấn/năm.
Trái ngược với số lượng rác thải thời trang lớn từ người dùng cuối nêu trên, hiện nay trên thị trường có rất ít các bên tập trung vào thu gom. REshare có lẽ là một startup hiếm hoi đi tiên phong trong mảng thu gom này. Tuy nhiên, theo công bố chính thức từ công ty, tổng lượng rác thải thời trang thu gom được sau gần 4 năm hoạt động đạt hơn 450 tấn. Một con số tuy tích cực nhưng còn khá khiêm tốn khi so sánh với sản lượng đầu vào kỳ vọng của Syre.
Như vậy, mặc dù nguồn cung trong nước có thể có tiềm năng đáp ứng về sản lượng, nhưng đang bị hạn chế bởi năng lực thu gom và phân loại.
Do đó, để chuẩn bị cho kế hoạch sản xuất thử nghiệm đầu tiên được kỳ vọng vào cuối 2026, khả năng cao Syre sẽ phải cần nguồn cung vải poly từ nước ngoài. Ít nhất là trong giai đoạn đầu trong giai đoạn các doanh nghiệp trong nước gia tăng năng lực thu gom.
Nguồn cung từ nước ngoài
Rào cản đầu tiên: Việt Nam hiện cấm nhập khẩu rác thời trang, gồm phế liệu từ sản xuất và quần áo sau sử dụng. Vậy Syre phải làm gì?
Một hướng rất là logic là: thuyết phục một đạo luật cho phép nhập khẩu rác thải thời trang vào Việt Nam.
Nếu việc này là một hiện thực, sẽ dẫn tới những điều gì tiếp theo cho ngành thời trang trong nước, đặc biệt là ngách thị trường đồ secondhand đã qua sử dụng? Cùng đón đọc bài phân tích tiếp theo của SAW nhé!