3 kịch bản liên quan đến nhập khẩu rác thải thời trang khi nhà máy tái chế của H&M chính thức hoạt động
Sự xuất hiện của dự án tài chế gần 1 tỷ đô từ Syre là một cú hích hứa hẹn tạo ra nhiều thay đổi với thị trường thời trang secondhand trong nước
Việc H&M thông qua công ty con Syre đầu tư gần 1 tỷ USD xây dựng nhà máy tái chế tại tỉnh Bình Định đã mở ra nhiều kịch bản thú vị về tương lai ngành thời trang secondhand tại Việt Nam. Với công suất 250.000 tấn sản phẩm hạt polyester tái chế mỗi năm, dự án có tiềm năng thay đổi cơ chế luật pháp tại Việt Nam liên quan đến nhập khẩu nguyên liệu. Rộng hơn, sự xuất hiện của Syre còn có thể tác động sâu rộng đến thị trường đồ cũ và cả thời trang sản xuất mới ở trong nước.
Từ góc nhìn của SAW, có 3 kịch bản cho hướng sắp tới liên quan đến việc đảm bảo sản lượng nguồn cung đầu vào bền vững cho Syre.
Kịch bản 1: Việt Nam không cho phép nhập khẩu rác thải thời trang
Kịch bản đầu tiên, trong đó Việt Nam hoàn toàn cấm nhập khẩu rác thải thời trang, có khả năng thấp nhất trong ba tình huống. Lí do thì SAW đã phân tích tương đối chi tiết trong bài viết trước đó. Mời bạn xem thêm bài:
Kịch bản 2: Cho phép nhập khẩu nhưng theo cơ chế đặc biệt
Kịch bản thứ hai, trong đó Việt Nam cho phép nhập khẩu rác thải thời trang theo cơ chế đặc biệt có mức độ khả thi khá cao. Ví dụ như nhập khẩu trực tiếp đến cảng của nhà máy Syre tại Bình Định. Hướng này có cơ sở pháp lý mạnh mẽ nhờ vào hệ thống các khu kinh tế đặc biệt của Việt Nam.
Cụ thể, Việt Nam đã thiết lập một hệ thống phức tạp các Khu kinh tế đặc biệt (SEZ), Khu công nghiệp (IZ), và Khu chế xuất (EPZ) với các ưu đãi về thuế, giảm thuế quan, và thủ tục kinh doanh đơn giản hóa. Nghị định số 114/2015/NĐ-CP và Nghị định số 82 đã quy định rõ về cơ chế quản lý đặc biệt cho các khu này.
Khi ấy, Syre, thuộc nhóm các doanh nghiệp chế xuất, có thể áp dụng các quy định pháp luật áp dụng cho khu phi thuế quan, tiêu biểu như nhập khẩu rác thải thời trang trực tiếp vào đặc khu. Điều này rất phù hợp khi xét tới khu vực địa lý mà Syre đã ký kết MoU với tỉnh Bình Định. Theo đó, nhà máy của Syre được quy hoạch tại Khu Kinh tế Nhơn Hội A, một khu vực có cơ sở hạ tầng đồng bộ bao gồm đường cao tốc, sân bay quốc tế và cảng nước sâu.
Đáng lưu ý là, nếu kịch bản này xảy ra, quan hệ trao đổi hàng hóa giữa các khu chế xuất và doanh nghiệp với các khu vực khác trong lãnh thổ Việt Nam được coi là quan hệ xuất nhập khẩu. Nghĩa là, các doanh nghiệp và tiểu thương trong nước cũng sẽ khó có khả năng tiếp cận được nguồn quần áo này do rác thải thời trang vẫn thuộc diện hàng hoá cấm nhập khẩu.
Nhưng liệu, bằng khả năng ‘linh hoạt’ vốn có, các tiểu thương trong nước có tiếp cận và tận dụng được nguồn hàng lớn này không? Đây là một câu hỏi SAW rất tò mò và hào hứng tìm câu trả lời trong tương lai.
Kịch bản 3: Cho phép nhập khẩu qua các cửa khẩu chính ngạch.
Kịch bản thứ ba, trong đó Việt Nam cho phép nhập khẩu rác thải thời trang qua các cửa khẩu chính ngạch, sẽ tạo ra những tác động sâu rộng nhất đến thị trường thời trang trong nước, đặc biệt là thị trường đồ secondhand. Khi ấy, các container hay kiện đồ cũ không chỉ cập bến khu công nghiệp của Syre mà sẽ được giao thương rộng rãi ở thị trường nội địa.
Tăng cạnh tranh trong thị trường kinh doanh quần áo secondhand hiện tại ở Việt Nam
Việt Nam đã có một thị trường đồ cũ phát triển mạnh mẽ qua nhiều thập kỷ, với các chợ nổi tiếng như Hoàng Hoa Thám ở TP.HCM, Đông Tác ở Hà Nội, Bà Chiểu và Nguyễn Tri Phương ở TP.HCM. Hiện tại, các tiểu thương tại các chợ này chủ yếu dựa vào nguồn hàng nhập tiểu ngạch qua biên giới, phổ biến như Cambodia và Trung Quốc.
Bên cạnh các chợ truyền thống, Việt Nam cũng chứng kiến sự phát triển nhanh chóng trong 10 năm trở lại đây của các cửa hàng secondhand và thrift shops hiện đại. Có thể kể đến một số cái tên tiêu biểu như Xóm Vintage, Vintage Hearts Saigon, Mayhem Saigon Vintage Store, và Thriftshop Saigon.
Ngoài ra, cũng không thể kể đến hoạt động kinh doanh secondhand với nguồn hàng từ người tiêu dùng cuối thông qua mô hình ký gửi (consignment) và thu gom cá nhân. Nổi bật trong nhánh này có thể kể đến Glammie, Inhere, The Next, Labb Sài Gòn, và Reshare.
Xem video mình review trải nghiệm ký gửi và mua sắm tại một trong số các cửa hàng này:
Việc càng có nhiều nguồn đồ secondhand đẹp và chất lượng cao thông qua nhập khẩu chính ngạch sẽ gia tăng cạnh tranh với các doanh nghiệp, cửa hàng kinh doanh secondhand hiện tại nếu như không chủ động điều chỉnh nguồn hàng, chất lượng, và trải nghiệm mua sắm tại cửa hàng cũng như online. Bên cạnh đó, việc nguồn hàng trở nên sẵn có hơn cũng khiến việc gia nhập thị trường kinh doanh quần áo cũ trở nên dễ dàng và hấp dẫn hơn. Số lượng cửa hàng gia tăng, cùng với sự tăng lên của chất lượng đồ, sẽ là một thách thức lớn với các doanh nghiệp và tiểu thương hiện tại.
Đồng thời, việc có thêm nhiều cửa hàng kinh doanh với đồ đẹp, chất lượng tốt cũng sẽ thu hút mạnh mẽ các đối tượng khách hàng tiềm năng từ Gen Z - thế hệ đã có mức độ quan tâm cao đến secondhand và vintage. Điều này khiến tầm tác động của chính sách nhập khẩu rác thải lan rộng ra bên ngoài thị trường thời trang secondhand.
Tác động gián tiếp tới các thương hiệu thời trang
Sự gia tăng của thị trường secondhand chất lượng cao sẽ tạo ra cạnh tranh gián tiếp với các thương hiệu thời trang mới trong nước, đặc biệt là những thương hiệu có mức giá bán từ 150.000-400.000 VND như GUMAC, FM Stores, và MIKI. Đây là mức giá cạnh tranh trực tiếp với giá bán của hàng secondhand được tuyển chọn và chất lượng cao.
Thế hệ Gen Z, với mức độ quan tâm cao đến tính bền vững và thời trang độc đáo, sẽ là động lực chính thúc đẩy sự chuyển dịch mới của thị trường này. Điều này đòi hỏi các thương hiệu thời trang Việt Nam cần sớm tái định vị chiến lược, tập trung vào giá trị độc đáo và chất lượng để duy trì vị thế trong một thị trường ngày càng cạnh tranh và đa dạng.
Tạm kết
Từ góc nhìn của SAW, dường như kịch bản số 2 là có tính khả thi cao nhất trong tương lai gần khi nhà máy đầu tiên của Syre đi vào hoạt động. Kịch bản 3 tuy khó có khả năng xảy ra sớm nhưng viễn cảnh vẫn có thể tương đồng khi kịch bản 2 xảy ra. Lí do là bởi không loại trừ khả năng nguồn hàng nhập khẩu đặc biệt về vẫn có thể lưu thông bán ra ở thị trường trong nước.
Tuy nhiên, về dài hạn, có lẽ vẫn cần hướng tới kịch bản 1 tận dụng nguồn rác thải thời trang trong nước để cung cấp đầu vào cho tài chế. Điều này sẽ hiện thực được khi năng lực thu gom và phân loại trên khắp Việt Nam được đầu tư và gia tăng đáng kể.
Điều gì sẽ xảy ra khi sân chơi thu gom, phân loại, và tái sử dụng có nhiều doanh nghiệp tham gia? Doanh nghiệp Việt Nam cần thêm gì nếu muốn gia nhập ‘đại dương xanh’ những cũng nhiều thử thách này?
Theo dõi và đón đọc các bài phân tích tiếp theo của SAW về những chuyển động thú vị trong nhánh thời trang bền vững và kinh tế tuần hoàn ở Việt Nam nhé.